بررسی وضعیت اکسیدانی و آنتی اکسیدانی سرم و برخی از ارگان های حیاتی گوسفند پس از تزریق سم عقرب همی اسکورپیوس لپتوروس

عقرب گزیدگی یکی از مشکلات عمده بهداشت عمومی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه مخصوصاً نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری می باشد. در استان خوزستان عقرب همی اسکورپیوس لپتوروس که عضوی از خانواده همی اسکورپیده است بیش ترین آمار عقرب گزیدگی را به خود اختصاص می دهد. اطلاعات کمی در مورد مکانیسم های پاتوفیزیولوژی سم عقرب در انسان و دام ها وجود دارد، لذا در این مطالعه فعالیت اکسیدانی و آنتی اکسیدانی در سرم و برخی ارگان های حیاتی گوسفندان به دنبال تزریق سم این عقرب، مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه 12 رأس گوسفند در 4 گروه مساوی که 3 گروه a، b و c به ترتیب 01/0، 05/0 و 1/0 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن سم عقرب همی اسکورپیوس لپتوروس و گروه شاهد نیز 1 میلی لیتر سرم فیزیولوژی به صورت زیر جلدی دریافت کردند. در زمان های 30 دقیقه قبل و 5/0، 1، 2، 3، 6، 12، 24، 48 و 72 ساعت پس از تزریق سم اقدام به خون گیری شد و پس از مرگ، نمونه های بافت کبد، کلیه، ریه و قلب اخذ شد. در نمونه های سرمی و بافتی، پارامتر های مالون دی آلدئید (mda)، گلوتاتیون احیاء (g-sh)، پروتئین کربونیل (pco)، دفاع آنتی اکسیدانی تام (tac) و کاتالاز (cat) مورد سنجش قرار گرفت. میزان gsh و tac سرم در گروه های b و c به ترتیب در 6 و 3 ساعت پس از تزریق سم، افزایش معنی داری نسبت به زمان قبل از تزریق نشان دادند (05/0p<) میزان mda و pco سرم در هیچ کدام از گروه ها تفاوت معنی داری نسبت به شاهد نداشت. میزان mda در بافت قلب تغییر معنی داری نداشته اما در کلیه و ریه کاهش و در کبد افزایش معنی دار نسبت به شاهد داشتند (05/0p<). میزان tac فقط در بافت کبد در هر سه گروه افزایش معنی داری داشت (05/0p<). میزان gsh در بافت های کبد و ریه فقط در گروه های b و c افزایش معنی دار داشته است اما در بافت های قلب و کلیه تفاوت معنی داری مشاهده نشد. میزان catدر بافت کلیه در گروه-های b و c کاهش معنی دار و در بافت قلب در گروه a افزایش معنی دار داشته است. میزان pco در بافت کبد در هر سه گروه و در بافت ریه فقط در گروه a افزایش معنی دار نسبت به گروه شاهد پیدا کرد. در مجموع می توان این گونه نتیجه گیری کرد که سم عقرب مورد مطالعه در گروه a تأثیری روی فاکتورهای استرس سرم نداشته است ولی با توجه به افزایش سطح gsh و tac در گروه های bو c و عدم وجود تغییرات معنی دار در میزان mda و pcoسرم می توان چنین نتیجه گیری کرد که واکنش سیستم دفاع آنتی اکسیدانی جهت خنثی کردن رادیکال های آزاد تولید شده، مانع از بروز آسیب های استرس اکسیداتیو گردیده است. سم عقرب مذکور بیش ترین اثر را روی بافت کبد داشته است که باعث افزایش میزان mda و pco شده است و تقریباً اثری روی بافت قلب نداشته است ولی در بافت های کلیه و ریه با این که میزان آنتی اکسیدان ها تغییر چندانی نداشته اند ولی میزان mda در آن ها به طور معنی داری کاهش پیدا کرده است که احتمالاً مکانیسم دیگری سبب کاهش آن شده است.